مزایای صورت های مالی اساسی
آنچه که در تدوین و تهیه صورت های مالی به صورت یک هدف مورد بحث است ارائه اطلاعاتی از وضعیت مالی، عملکرد مالی و منعطف بودن واحد تجاری به صورتی خلاصه و طبقه بندی شده است ، (یکی از اصول مهم حسابداری ، طبقه بندی اطلاعات مالی است) اما این گزارشات و صورت های مالی باید به گونه ای باشد که برای استفاده کنندگان نهایی این اطلاعات به صورت سودمند باشد تا بتوانند تصمیمات مرتبط را به درستی بگیرند.
در این مقاله از مرکز مالی اقتصادی همت تراز که در زمینه مشاوره مالی در اصفهان از جمله : تهیه صورت های مالی شرکت ها، گزارش حسابرسی صورت های مالی و صورت های مالی نمونه فعالیت می کنند به بررسی مزایای صورت های مالی اساسی می پردازیم:
به زبان ساده تر کاری که در اصل، تهیه صورت مالی برای ما انجام می دهد این است که آنها به شما پول را نشان می دهند، اینکه پول یک شرکت از کجا آمده است،کجا خرج شده است و الان کجاست؟
خلاصه صورت وضعیت مالی
مجموعه عملیات تأمین مالی و فعالیتهای سرمایه گذاری را به صورت خلاصه صورت وضعیت مالی می گویند. گزارشهایی که از طریق صورتهای مالی اساسی فراهم میشوند حاوی موارد مهم و اطلاعات پرکاربردی است که از آنها برای سرمایهگذاری و افزایش اعتبار استفاده می شود.
گزارش مالی حاوی اطلاعات مهم مالی است که بر مبنای موارد زیر تهیه میشوند:
- حاصل فعالیت بنگاه اقتصادی در یک دوره زمانی مشخص
- تنظیم بر اساس استانداردهای مشخص و بر مبنای اصول حسابداری
- استفاده برای پیش بینی و مقایسه شرکتها
صورت های مالی اساسی
در بین صورتهای مالی موجود، 4مورد جزو اساسیترین صورتهای مالی به شمار می روند که حتما بایستی در گزارشهای مالی درج و تنظیم گردند. این صورتهای مالی اساسی شامل موارد زیر هستند:
- ترازنامه
- صورت سود و زیان
- صورت سود و زیان جامع
صورت جریان وجوه
«صورت میان دوره ای» و «صورت سرمایه» نیز جزو صورتهای مالی محسوب میشوند؛ اما جزو صورت های مالی اساسی به شمار نمی روند. از سال ۱۳۹۸ هم یک صورت مالی جدید با نام «صورت تغییرات در حقوق مالکانه» به گروه صورتهای مالی افزوده شده است. مزیت این صورت مالی این است که اگر شرکتها آن را ارسال نمایند، دیگر نیازی نیست که گردش سود و زیان انباشه را ارائه دهند. لازم به ذکر است که گردش سود و زیان انباشته در واقع ذیل «صورت سود و زیان» قرار می گیرد.
سرمایهگذاران به دنبال یافتن فرصتی اند که در طی یک دوره زمانی مشخص برای آنها سوددهی مورد نظرشان را داشته باشد.
در مقابل مدیران و مالکان یک شرکت در صدد رشد شرکت، جذب سرمایه و توسعه مالی شرکت خود هستند. همه افراد منافع مشترکی دارند و برای رسیدن به این منافع مشترک، اتخاذ تصمیمات درست و برنامهریزیهای اساسی امری ضروری است.
به طور کلی، انواع صورتهای مالی خودشان زمانی که در کنار هم ارزیابی گردند مفید واقع میشوند. برای بررسی وضعیت و صورت مالی اساسی یک شرکت از طریق صورت های مالی باید از نسبت های مالی نیز استفاده کرد.
وقتی که با نسبت های سال قبل شرکت، نسبتهای رقبا در صنعت مشابه و صنعتی که شرکت در آن صنعت فعالیت میکند، مورد مقایسه قرار گیرند نسبت ها معنی و مفهوم بیشتری پیدا میکنند. باید به این نکته توجه نمود که نسبت ها نباید به تنهایی پایه و اساس تصمیم گیری قرار گیرند و نسبت ها باید به عنوان مکمل تصمیمات و یا راهحل ها، استفاده گردند.
صورت های مالی اساسی چیست؟
این موارد به عنوان گزارشات مالی در همه شرکتها وجود داشته و به ارزیابی دقیقتر شما از روند کاری شرکت کمک بسیاری میکند.
ترازنامه
ترازنامه جزو صورتهای مالی اساسی است که منعکس کننده اقلام دائمی واحد تجاری در پایان یک دوره زمانی مشخص است. در این گزارش خلاصهای از موارد زیر وجود دارد :
- داراییها
- بدهیها
- سرمایه و حقوق صاحبان سهام
درحقیقت ترازنامه بیان میکند یک شرکت چه میزان دارایی ( زمین، ساختمان، وجه نقد و ..) و چه میزان بدهی ( حسابهای پرداختنی و …) دارد و معمولا پایان سال مالی شرکت ارائه میشود.
از آنجا که ترازنامه وضعیت مالی در زمانی مشخص شخصیت حقوقی شرکت را نشان میدهد، آن را صورت شرایط مالی یا صورت وضعیت مالی هم میگویند. این صورت مالی اطلاعلاتی درباره وضعیت مالی شرکت نمایش میدهد که دربردارنده اطلاعات مهمی از ساختار مالی و میزان نقدینگی و انعطافپذیری شرکت مورد نظر است.
وضعیت مالی در بردارنده موارد زیر است:
- منابع اقتصادی تحت کنترل
- ساختار مالی شرکت
- میزان نقدینگی
- توان بازپرداخت بدهیها
- ظرفیت سازگاری با محیط عملیاتی شرکت
نکته: ارزشهای ارائه شده در ترازنامه در حسابهای مختلف نشاندهنده ارزشهای جاری نیستند؛ بلکه بهای تمام شده تاریخی را منعکس میکنند.
اجزای اصلی ترازنامه:
- داراییها
- بدهیها
- سرمایه
با توجه به اجزای مذکور، اساس ترازنامه شرکتها بر پایه معادله زیر قرار میگیرد که به آن معادله حسابداری میگویند:
سرمایه + بدهیها = داراییها
داراییها (Asset)
دارایی در واقع به منابع اقتصادی یا اموال متعلق به یک شرکت گفته میشود. برای این که یک قلم بتواند دارایی باشد باید ویژگیهای زیر را دارا باشد:
- منبع اقتصادی باشد یعنی برای واحد تجاری منافع آتی داشته باشد.
- در تسلط مالکانه واحد تجاری باشد.
- قابل تبدیل به پول باشد.
داراییها میتواند عینی و مشهود باشد مثل زمین، ساختمان، موجودی نقدی و موجودی کالا، یا به صورت حقوق مالی و امتیازات غیر قابل رویت، مثل سرقفلی. هچنین دارایی ممکن است ثابت یا جاری باشد.
داراییهای موجود در ترازنامه به دو گروه کلی
- داراییهای جاری
داراییهای جاری گروهی از داراییها اند که قدرت نقدشوندگی بالایی دارند. ویژگی اصلی این داراییها این است که یا در کوتاه مدت به طور مستقیم یا طی یک فرایند یا چرخه عملیاتی به وجه نقد تبدیل میگردند. انواع داراییهایی جاری شامل: وجه نقد، بانک، سرمایهگذاریهای کوتاه مدت، اسناد دریافتنی، بدهکاران ، موجودیها واوراق بهادار قابل فروش هستند. لازم به ذکر است که وجه نقد و بانک ماهیت نقدشوندگی در کوتاه مدت را بهصورت ذاتی دارند. به دارییهای جاری، سرمایه در گردش یا داراییهای در گردش هم گفته میشود.
- وجه نقد و بانک
- اسناد دریافتنی
- موجودی کالا
- اوراق بهادار قابل فروش
- داراییهای ثابت
داراییهای ثابت، داراییهای غیر جاری اند که انتظار نمیرود در چرخه عملیاتی شرکت به وجه نقد تبدیل شوند. این داراییها را داراییهای بلندمدت یا غیر جاری نیز می نامند. این گروه از داراییها کلیه اقلام سمت راست ترازنامه (داراییها) را به غیر از عناوین دارایی جاری شامل میشود.
داراییهای ثابت به غیر از زمین دارای استهلاک هستند.
دارییهای ثابت نامشهود نوعی از دارایی ثابت است که نشاندهنده سرمایهگذاری بلند مدت در شرکت است. حق اختراع و سر قفلی نمونه ای از این نوع داراییها است.
بدهیها (Liability)
بطور کلی بدهیها تعهدات شرکت به بستانکارانش محسوب میشود. در ترازنامه بطور کلی ۲ گروه بدهی وجود دارد:
- بدهیهای جاری تعهداتی اند که باید در طول یک چرخه عملیاتی یا یک سال مالی هر کدام طولانیتر است، پرداخت شوند. در این گروه از بدهیها اقلامی که سر رسید کمتر از یک دوره مالی دارند قرار میگیرند. این بخش از ترازنامه در مقابل داراییهای جاری قرار دارد و باید از محل داراییهای جاری تسویه گردند. زیرا هر دو این گروه دارای سررسید مشابه بوده و انتظار نمیرود برای تسویه تعهدات جاری , وام یا مطالبات بستانکاران شرکت اقدام به فروش زمین ، ساختمان یا سایر اقلام دارایی ثابت خود نماید. از جمله این بدهیها میتوان به بستانکاران، اسناد پرداختنی، وامها و هزینههای تعهد شده مثل حقوق و دستمزد اشاره کرد.
- بدهیهای بلند مدت گروهی از تعهدات شرکت اند که میتوانند در مدت بیشتر از یک سال پرداخت شوند. در نتیجه سر رسید این بدهیها بیشتر از یک سال میباشد. این گروه از بدهیها با هدف کسب داراییهای سرمایهای در شرکتها ایجاد می گردند. محل پرداخت این بدهیها عواید ناشی از سرمایهگذاریهای شرکت از محل همین بدهیها است. برخی از انواع این بدهیها شامل وام بلند مدت پرداختنی، اسناد بلند مدت پرداختنی، اوراق قرضه بلند مدت و…هستند.
حقوق صاحبان سهام (shareholders’ equity)
حقوق صاحبان سهام در یک شرکت، منافع صاحبان اصلی موسسه را نشان میدهد.
داراییهای شرکت از دو طریق بدست میآید:
- آورده سهامداران( نقدی و غیر نقدی)
- ایجاد بدهی
بخشی از داراییها که توسط صاحبان شرکت(سهامداران) تامین میشود در قالب حقوق صاحبان سهام طبقهبندی میگردد. مهمترین اجزای این بخش از ترازنامه سرمایه، سود و زیان سنواتی، اندوخته قانونی و سایر اندوختهها و صرف سهام است.
صورت سود و زیان
صورت سود و زیان خلاصهای از درآمدها و هزینههای واحد تجاری برای یک دوره زمانی که معمولا ۱ ماهه، ۳ ماهه، ۶ ماهه و یک ساله را نشان می دهد. این صورت مالی، سود یا زیان دهی شرکت را که نتیجه عملیات و تصمیمات مالی شرکت در طول یک دوره زمانی مشخص (دوره مالی) را نشان میدهد، به صورت سود یا زیان، صورت حساب درآمد یا صورت حساب عملیات نیز گفته میشود و بیانگر عملکرد شرکت در یک دوره زمانی مشخص است.
انواع گزارش سود یا زیان
روش تک مرحلهای
در این روش ابتدا کلیه درآمدها و در ادامه کلیه هزینهها در زیر آن آورده میشود. حاصل تفاضل آنها سود یا زیان قبل از کسر مالیات است.
روش دو مرحلهای
در این روش ابتدا درآمدهای عملیاتی و سپس هزینههای عملیاتی در زیر آن آورده میشود. تفاضل این دو آیتم سود یا زیان ناخالص را نشان می دهد. در ادامه درآمدهای غیر عملیاتی و هزینههای غیر عملیاتی آورده میشود. حاصل تفاضل این دو آیتم را از سود ناخالص کسر می کنیم. سود یا زیان قبل از مالیات به دست میآید. با کسر مالیات به سود یا زیان بعد از کسر مالیات یا سود یا زیان خالص بهدست میآید.
نکته: مهمترین بخش صورت سود یا زیان بخش پایانی آن یعنی سود یا زیان خالص است.
بر اساس استاندارد ارائه صورت مالی، صورت سود و زیان باید حداقل حاوی اقلام زیر باشد:
- درآمدهای عملیاتی
- هزینههای عملیاتی
- سود یا زیان عملیاتی
- هزینههای مالی
- سایر درآمدها و هزینههای غیرعملیاتی
- مالیات بردرآمد
- سود یا زیان فعالیتهای عادی
- اقلام غیرمترقبه
- سود یا زیان خالص
درآمدها: به طور کلی درآمد عبارت است از افزایش در حقوق صاحبان سهام به جز مواردی که به آورده صاحبان سهام مربوط میشود. انواع درآمدها به دو گروه طبقهبندی میشوند:
درآمدهای عملیاتی: درآمدهایی که در نتیجه از فعالیت شرکت در راستای اساسنامه و با هدف نیل به منظور خاصی که برای آن به وجود آمده است، بدست میآیند. این دسته از درآمدها با توجه به اصل تداوم فعالیت شرکت، میتوانند جنبه دائمی و پایدار داشته باشند. استمرار رشد این گروه از درآمدها میتواند نقطه قوت یا ضعف شرکت باشد.
درآمدهای غیر عملیاتی: گروهی از درآمدهای شرکت که در قالب اهداف اساسنامه شرکت نیستند درآمدهای غیرعملیاتی نام دارند.
دلیل غیر عملیاتی بودن این گروه از درآمدها
- تحصیل دارایی به منظور افزایش قیمت در آینده نزدیک و کسب عایدی توسط شرکت پس از فروش آن بوده است.
- فروش این بخش از دارایی نتیجه تصمیمات مدیریتی در جهت استفاده از دارایی صورت گرفته است.
- در اساسنامه هدف از تاسیس شرکت خرید و فروش این داراییها نیست.
- این گونه از درآمدها تکرار پذیر نیستند و سود حاصل از آنها قابل برنامهریزی نیست.
نکته: گاهی اوقات در برخی از شرکت ها درآمدهای غیر عملیاتی ادامهدار و با ثبات میشوند. در این صورت این بخش از درآمد غیر عملیاتی از نظر ماهیتی مانند درآمدهای عملیاتی در نظر گرفته میشوند.
هزینهها
مفهوم کلی هزینهها عبارت است از کاهش در حقوق صاحبان سهام به جز مواردی که به ستانده صاحبان سهام مربوط میشود. انواع هزینهها به شرح زیر است:
- بهای تمام شده کالا: هزینههایی هستند که شرکت برای تولید محصولات خود مصرف میکند و هزینه عملیاتی گفته میشود. این هزینهها بهصورت مستقیم منتج به تولید گردیده و یا زمینههای لازم برای تولید را فراهم میکند.
عناصر تشکیل دهنده بهای تمام شده کالا:
- مواد اولیه مستقیم
- دستمزد مستقیم تولیدی
- سربار
نکته حائز اهمیت در بخش هزینه بهای تمام شده کالا، اطلاع از این موضوع است که بیشترین بخش بهای تمام شده درآمدهای شرکت مورد بررسی در کدام ردیف قراردارد. دانستن این موضوع در پیش بینی عملکرد آینده شرکت تاثیر گذار است.
- سایر هزینههای غیر عملیاتی: به کلیه هزینههایی که در قالب هزینه بهای تمام شده کالا و هزینههای اداری و مالی و توزیع و فروش قرار نگیرد هزینههای غیرعملیاتی میگویند. این دسته از هزینهها دائمی نیستند و با نوع عملکرد شرکت مرتبط نیستند.
- سایر هزینههای عملیاتی: این گروه از هزینهها در بردارنده هزینههای فروش، بازاریابی، هزینههای مالی و اداری شرکت هستند که ارتباط مستقیم با تولید شرکت ندارند اما امکان حذف آنها از سازمان هم وجود ندارد و از الزامات بقای سازمان هستند.
انواع سود یا زیان قابل محاسبه برای شرکتها
- سود یازیان ناویژه (ناخالص)
- سود یا زیان عملیاتی
- سود یا زیان ویژه (خالص)
نکته ۱: در صورت سود و زیان شرکتهای تولیدی معمولا در پایین صورت مالی، جداول ظرفیت تولید شرکت قرار دارد. در این جداول بر اساس تنوع محصول ظرفیت اسمی سال مالی جاری و سال مالی آینده به تفکیک، درکنار هم قرار میگیرند.
نکته ۲: در مورد شرکتهای سرمایهگذاری به دلیل آنکه سود این شرکتها در پایان سال مالی و پس از برگزاری مجامع شناسایی میشود، عمدتاً این شرکتها سال مالی خود را منتهی به ۳۰ آذرماه قرار میدهند تا بتوانند سود حاصل را محاسبه کنند.
نکته ۳:در بررسی صورت سود و زیان شرکتها، از نظر بازار فروش و هزینه های فصلی، شناخت نوع فعالیت شرکت، حائز اهمیت است. برخی از شرکتها و صنایع در دورههای خاص از سال مقدار فروش و یا هزینههایشان افزایش مییابد. آگاهی از این موضوع میتواند سرمایهگذاران را از اتخاذتصمیمهای هیجانی در زمان افزایش درآمد یا هزینه فصلی بازدارد.
صورت سود و زیان جامع
ارائه کلیه درآمدها و هزینههای شناساییشده طی یک دوره مالی، هدف از تهیه این صورت سود و زیان است. تمرکز اصلی صورت سود و زیان دوره بر درآمدها و هزینههای عملیاتی است.
برای اطلاع از تمامی ابعاد عملکرد مالی در طی یک دوره، باید کلیه درآمدها و هزینههای شناسایی شده طی آن دوره را بررسی کرد، بنابراین تهیه صورت مالی (صورت سود و زیان جامع) در این مرحله بیش از پیش نیاز می شود.
صورت سود یا زیان جامع، یکی از صورت های مالی اساسی است که باید کل درآمدها و هزینههای شناسایی شده در یک دوره مالی که قابل ارائه به صاحبان سرمایه است به تفکیک عناصر تشکیل دهنده آنها ارائه دهد.
گزارش مالی صورت سود یا زیان جامع
تمام اقلامی که برای حقوق صاحبان سرمایه در نظر گرفته میشود به غیر از آورده و ستانده صاحبان سرمایه نمایش داده میشود. صورت سود یا زیان جامع شامل سود یا زیان خالص دوره طبق صورت سود یا زیان و سایر درآمدها و هزینههای شناسایی شده به تفکیک می باشد.
به عنوان نمونه مواردی مانند بررسی مجدد داراییهای ثابت مشهود، منبع تجدید ارزیابی سرمایهگذاریها که تحت عنوان دارایی غیر جاری دسته بندی میشوند، تفاوتهای درآمدها و هزینههایی که بر اساس استانداردهای حسابداری در حقوق صاحبان سهام منظور میگردد، در این صورت مالی تاثیر میگذارند.
سود و زیان جامع یک موسسه
سود و زیان جامع یک موسسه پس از اصلاح حسابها نشان داده میشود که نحوهی محاسبه موسسات در فعالیتهای مختلف همچون بازرگانی و یا خدماتی در این صورت مالی با هم تفاوت دارد.
- معرفی اجزای صورت سود و زیان
صورت سود و زیان با انعکاس ابعاد درآمدها و هزینههای شناسایی شده مانند درآمد عملیاتی و غیر عملیاتی صورت مالی مناسبی برای ارائه دقیق سود یا زیان خالص در طی دوره مالی است. از جمله هزینههای مندرج در صورت سود و زیان نیز میتوان به بهای تمام شده کالا، هزینههای عملیاتی، هزینههای غیر عملیاتی و هزینههای مالی اشاره کرد.
موارد زیر باید به ترتیب ارائهشده در صورت سود و زیان جامع نشان داده شوند:
- سود یا زیان خالص دوره طبق صورت سود و زیان
- سایر درآمدها و هزینههای شناساییشده به تفکیک
تعدیلات سنواتی
درآمدها و هزینههای تحققنیافته ناشی از تغییرات ارزش آن دسته از داراییها و بدهیهایی که بر مبنایی مستمر اساساً بهمنظور قادر ساختن واحد تجاری به انجام عملیات نگهداری میگردد و بهموجب استانداردهای حسابداری مستقیماً به حقوق صاحبان سرمایه منظور میشود (از قبیل درآمدها و هزینههای ناشی از تجدید ارزیابی داراییهای ثابت مشهود)، تنها در صورت سود و زیان جامع گزارش میگردد.
صورت جریان وجوه نقد
صورت جریان وجوه نقد اطلاعات مفیدی در مورد طرق ایجاد و مصرف وجه نقد توسط واحد تجاری ارائه میکند. بر اساس حسابداری تعهدی، تطبیق سود خالص معمولاً با خالص جریانهای نقدی، گزارشگری دورهای جریانهای ورودی و خروجی وجه نقد ضروری است. صورت جریان وجوه نقد صورت جریانی است که افزایش یا کاهش در مبلغ وجه نقد ناشی از معاملات با اشخاص حقیقی یا حقوقی مستقل از شخصیت حقوقی واحد تجاری و ناشی از سایر رویدادها را نشان میدهد. صورت جریان وجود نقد باید منعکسکننده جریان نقدی تحت سرفصلهای اصلی زیر باشد:
- فعالیتهای عملیاتی و مالیات بردرآمد
- فعالیت های سرمایهگذاری و فعالیت های تأمین مالی
مراحل تجزیه و تحلیل صورتهای مالی
- اطلاعات مندرج در صورت های مالی باید تا حد امکان مختصر و ساده ارائه شود. اطلاعات مذکور در انواع صورت های مالی اگر ارائه یا عدم ارائه آنها در صورت های مالی موجب تغییر در تصمیمات استفاده کنندگان صورت های مالی شود، با اهمیت تلقی میشوند.
- فاکتور مهم در شناسایی اهمیت در صورت وضعیت مالی، تأثیر آن بر اخذ یا عدم اخذ تصمیم گیری استفاده کنندگان است.
- بر اساس اصل محافظه کاری، صورت مالی باید به گونهای تهیه شود که فاقد هر گونه خوش بینی یا زیاده بینی در گزارش واقعیتهای مرتبط با شرکت باشد.
بر همین اساس همواره در بخش درج داراییها به میزان حداقل ارزش آنها و گزارش مبالغ کمتر داراییها اقدام میشود و برعکس در خصوص هزینهها همواره مبالغ بیشتر و حداکثری هزینه درج میشود تا در دستیابی به سود حاصل از عملیات مانع از ایجاد سود موهوم و کاذب شود.
تهیه صورتهای مالی به تنهایی نمیتواند بیانگر موقعیت مالی شرکت باشد. انواع صورت های مالی حسابداری آنگونه که اغلب تصور میشود پیچیده نیستند، لازم است که به خوبی بدانیم چگونه باید آنها را درک و تجزیه و تحلیل کنیم و از انواع صورتهای مالی در راستای تصمیمگیریهای مدیریتی، به ویژه در زمینه مسائل مالی استفاده کنیم.
یادداشتهای توضیحی(ضمیمه) و صورت گزارش ویژه سهامداران
صورتهای مالی شرکت معمولا اطلاعاتی بیشتر از ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت جریان وجوه نقد در بر دارد که در قالب هیچ یک از این گزارش های مالی قرار نمیگیرد. این اطلاعات اضافی در یادداشتهای ضمیمه صورتهای مالی آورده میشود. اطلاعاتی مانند خط مشی شرکت، روشهای حسابداری موجودی کالا، روش استهلاک، اطلاعات ذخیره ترازنامه، انواع دارایی های اجارهای و… در این یادداشتها خلاصه میشود. هدف از ارائه این یادداشتها، افشا اطلاعات و تشریح اقلام مندرج در صورتهای مالی است.
درست یا نادرست بودن یا حذف اطلاعات موجود در صورتهای مالی و توجیه آن برعهده یادداشتهای توضیحی یا ضمیمه نیست.
نقطه اتصال بین ترازنامه و صورت سود و زیان، صورت گزارش ویژه سهامداران است و تحلیل بیشتر و جامع تری بر روی تغییرات در حساب حقوق صاحبان سهام در بر دارد. اطلاعات این گزارش مالی دربردارنده تعداد سهام صادر شده، عملیات سهام و بازخرید سهام است.