حسابداری اموال و اموال گردانی

انواع دارایی های ثابت :

داراییهای ثابت را می توان به سه گروه اصلی مشهود و نامشهود و سایر داراییها تفکیک و طبقه بندی نمود.

• دارایی ثابت مشهود :

قابل لمس بودن و وجود خارجی داشتن ویژگی مشخص کننده این دارایی ها است. اینگونه دارایی ها در عملیات تجاری و فعالیت های شرکت به طور موثر مورد استفاده قرار می گیرند. دارایی های مزبور نسبت به دارایی های جاری گردش کمتری دارند و خدماتی را برای سال های متمادی آتی فراهم و ارائه می نمایند ( استاندارد شماره 11 حسابداری). به عنوان مثال زمین، ساختمان، اثاثه، وسایل نقلیه، ماشین آلات و تجهیزات از جمله درایی های ثابت مشهود می باشند. دارایی های ثابت مشهود از نظر عمرمفید و دوران استفاده آنها متفاوت بوده و به شرح زیر تقسیم می شوند :

الف) داراییهای ثابت مشهود با عمر مفید نامحدود (استهلاک ناپذیر) :

اینگونه دارایی هاي ثابت در اثر استفاده و گذشت زمان بر خلاف دیگر دارایی های ثابت از بین نمی روند مانند زمین. زمین (به استثنای زمین های معادن) در مقایسه با سایر دارایی های ثابت مشهود دارای این خاصیت می باشد که در اثر استفاده از بین نمی رود و معمولاً ارزش اقتصادی خود را حفظ می نماید، به همین علت مبالغی که در زمین سرمایه گذاری می گردند مستهلک نمی گردند.

ب)داراییهای ثابت با عمر مفید محدود (استهلاک پذیر):

به استثنای زمين بقیه دارایی های ثابت مشهود دارای عمر محدود قابل استفاده می باشند و وجوه سرمایه گذاری شده در چنین دارایی هایی در اثر مرور زمان و استفاده از بین رفته وهزینه آن از طریق استهلاک به محصولات یا خدمات تولید شده تخصیص می یابد.

ج)دارایی های ثابت نقصان پذیر:

دارایی های ثابت نقصان پذیر به کلیه دارایی هایی اطلاق می گردد که در اثر استفاده تهی گشته و بدون ارزش می شوند، مانند معادن.

• دارایی های نامشهود:

دارایی نامشهود به دارایی های قابل تشخیص غیرپولی و فاقد ماهیت عینی اطلاق می شود. از دیگر ویژگی های این نوع دارایی ها می توان به ماهیت غیرعینی و قابلیت تشخیص اشاره کرد.

• سایر دارایی ها:

دارایی هایی که دارای ویژگی های دارایی جاری نبوده و مشخصات دارایی ثابت مشهود و نامشهود را نیز به طور کامل ندارند، در این دسته طبقه بندی می شوند. نظیر حسابها و اسناد دریافتنی بلند مدت، وجوه مسدود شده (یا مشروط) شده بانکی.

بهای تمام شده دارایی ثابت مشهود:

بهای تمام شده یک قلم دارایی ثابت مشهود متشکل از تمام مخارج مرتبط مستقیم عادی و ضروری است که برای رساندن دارایی به وضعیت قابل بهره برداری تحمل می شود. از آنجاکه حرفه حسابداری اصل قیمت تمام شده را براساس ثبت و گزارش دهی دارایی ها قرار می دهد، بنابراین مبلغی که بعنوان ارزش هرقلم دارایی در سیستم اموال ثبت می شود، قیمت تمام شده آن کالا می باشد (به استثناء مواردی که تجدید ارزیابی دارایی های ثابت به موجب قوانین آمره و یا اصول حسابداری در موارد خاص توصیه شده است.)

تحصیل دارایی ثابت

• تحصیل دارایی ثابت  به صورت خرید:

ممکن است آن دارایی ثابت از طرف کار پرداز شرکت خریداری و وارد انبار شده باشد که در این صورت مراحل زير بایستي انجام شود :

1) واحد متقاضی درخواست خود را  به صورت کتبی به ما فوق خود ارجاع داده و وی درخواست استفاده کننده را تایید می کند. (فرم درخواست اموال)

2) فرم توسط جمعداری فوق امضا شده و جهت دریافت کالا به انبار ارسال می شود.

3) مراحل خرید طبق آیین نامه معاملات انجام می شود.

4) هنگام خروج کالا از انبار، کالا توسط جمعدار کل پلاک کوبی شده و طبق حواله انبار اقدام به ثبت آن در سیستم اموال به نام جمعدار مربوطه و فرد تحویل گیرنده می شود.

5) جمعدار قسمت مربوطه، کالا را تحویل می گیرد و به فرد متقاضی تحویل می دهد.

6) جمعدار با مراجعه به سیستم، لیست اموال تحویلی به متقاضی را بررسی و پس از اطمینان از ورود اطلاعات توسط جمعدار کل گزارش آن را در دو نسخه اخذ و یک نسخه را در اتاق مربوطه به جای نسخه قبلی الصاق و نسخه دوم را جایگزین نسخه بایگانی قبلی می نماید.

• تحصیل دارایی  به صورت هدیه:

در این حالت چون قیمت کالای بخشش شده مشخص نمی باشد لذا می بایست از یک کارشناس جهت قیمت گذاری استفاده نمود و نظر ایشان  به صورت مکتوب مدرک دال بر قیمت گذاری اموال می باشد. و باید بر اساس ارزش متعارف (ارزش بازار) در دفاتر ثبت شود ولی اگر دارایی بخشش شده منوط به تعهداتی از طرف گیرنده کالا باشد تا تحقق تمامی شرایط به طور رایگان در یادداشتهای شرکت همراه صورتهای مالی نشان داده می­شود.

• تحصیل دارایی  به صورت ساخت:

بهاي تمام شده دارايي هايي كه در داخل شركت ساخته مي شوند مطابق با الزامات استاندارد شماره 11 حسابداري با عنوان استاندارد دارايي هاي ثابت شناسايي مي گردد. و سپس آن قسمت که به دارایی ثابت انتقال یافته است با توجه به تاریخ بهره برداری در سیستم اموال ثبت می شود و گزارش سیستم اموال پیوست سند حسابداری می گردد.

• تحصیل دارایی  به صورت امانت:

در این حالت اموالی که  به صورت امانت وارد و یا خارج می گردد باید  به صورت جداگانه نگهداری گردد و اموال انتقالی ممکن است دارای دو شرط باشد:

1- اموال امانی قابل برگشت به شرکت اولیه باشد و  به صورت امانت نزد شرکت دیگر مورد استفاده قرار گیرد که در این شرایط می توان اینگونه اموال را  به صورت آماری در کارت اموال کامپیوتری نگهداری کرد و هیچ گونه دخل و تصرفی در سود و زیان شرکت ثانویه نداشته و گزارش اموال آماری نشان می دهد که چه اموالی در شرکت  به صورت آماری نگهداری می گردد.

2- اگر اموال امانی قابل برگشت به شرکت اولیه نباشد و نقل و انتقال قطعی صورت پذیرد در این حالت مانند خرید اموال عمل می گردد و بقیه شرایط نیز مانند سایر موارد ذکر شده، ثبت در کارت اموال  به صورت بهره برداری اعمال می شود.

• تحصیل دارایی  به صورت اجاره:

اموال استیجاری مانند خرید اموال می باشد با این تفاوت که پایان تاریخ اجاره می بایست اموال تحویل گردد. لذا لازم است این گونه اموال  به صورت جداگانه گزارش و مدارک آن طبقه بندی گردد و جهت نشان دادن این اموال در کارت اموال کامپیوتری نیز بایستی در اموال آماری آنها را نمایش داد. اما دارایی هایی که واجد شرایط پنج گانه اجاره سرمایه ای می باشند طبق استاندارد شماره 21 حسابداری به عنوان دارایی شرکت در نظر گرفته می شود و در سیستم اموال به عنوان کالاهای اموالی درج می گردد.

• مخارج بعدازتحصیل دارایی های ثابت مشهود

مخارج بعدازتحصیل دارایی ثابت می تواند بشرح ذیل طبقه بندی شود:

تعویض:

تعویض خارج کردن قطعات یا اجزای عمده دارایی های ثابت و جایگزینی آن با قطعات یا اجزای نو یا جدیدی است که توانایی انجام کار آن مشابه قطعات یا اجزای مستعمل یا قدیمی باشد.مانند تعویض موتور روی یک ماشین با موتور مشابه که اساسا از همان نوع و از نظر کیفیت قابل مقایسه با موتور قدیمی است. اینگونه اقلام در صورتی که دارای عمر مفید بیش از یک سال باشند به حساب بهای تمام شده دارایی منظور می شود. با عنایت به تعریف فوق قطعات و اجزای غیر عمده تعویضی نظیر دینام در وسیله نقلیه شرح بند تعمیر و نگهداری تلقی شده و به حساب هزینه دوره منظور می گردد.

نوسازی یا بهسازی:

خارج کردن قطعات یا اجزای عمده دارایی های ثابت و جایگزینی آن با قطعات یا اجزای نو یا جدیدی که توانایی انجام کار آن بهتر و برتر از قطعات یا اجزای مستعمل یا قدیمی است.مانند نصب موتور بر یک قایق که قبلا با پارو حرکت می کرد یا جایگزینی سیستم برق یک ساختمان با سیستم برق پیشرفته.(ویژگی خاص مخارج تعویض و نوسازی این است که از نظر مبلغ عمده و وقوع آن غیر مستمر است.)اینگونه اقلام در صورتی که دارای عمر مفید بیش از یک سال باشند، به حساب بهای تمام شده دارایی منظور می شود.

تعمیرونگهداری:

مخارجی که برای حفظ دارایی در وضعیت عادی عملیات انجام گیرد و معمولا با تعویض قطعات جزئی نظیر تعویض فیلتر، تسمه و… همراه است تعمیرات عادی نامیده می شود. مخارجی که برای حفظ دارایی در وضعیت مطلوب انجام می شود، مانند مخارج روغن کاری، رنگ کاری، تنظیم موتور دراصطلاح هزینه نگهداری نامیده می شود. ویژگی خاص هزینه تعمیر ونگهداری این است که مبلغ آن جزئی و وقوع آن مستمر است و عمرمفید یا منافع آینده را به میزان با اهمیتی افزایش نمی دهد و قابل احتساب به قیمت تمام شده دارایی نبوده و جز هزینه های جاری است.

تعمیرات اساسی:

تعمیرات اساسی مخارج غیرمستمر و نسبتا عمده ای است که صرف مرمت کلی دارایی های ثابت می شود و نتیجه آن معمولا افزایش عمرمفید دارایی نسبت به زمان قبل از تعمیر است. اینگونه اقلام بعنوان مخارج سرمایه ای در حساب ها عمل می شود. و بهای ان در کارت اموال به بهای تمام شده دارایی اضافه می گردد.

گسترش و الحاق:

افزودن دارایی جدید و جداگانه به دارایی های موجود یا توسعه آن را در اصطلاح گسترش و الحاق می نامند. افزودن یک یا چند اتاق یا نصب سیستم تهویه مطبوع به یک بنا یا اضافه کردن یک خط تولید به ماشین آلات، نمونه هایی از گسترش و الحاق به دارایی های ثابت است. مخارج مربوط به گسترش والحاق به دارایی ها جزء مخارج سرمایه ای محسوب می شود.

مخارج جابجایی و نصب مجدد :

مخارج جابجایی و نصب مجدد ماشین آلات و تجهیزات که به منظور ایجاد کارایی بیشتر یا تقلیل بهای تمام شده تولید انجام می شود درصورتی که مبلغ آن با اهمیت باشد درحسابی جداگانه به نام مخارج جابجایی و نصب مجدد ثبت و معمولا طی مدتی که کمتر از دوره های انتفاع مورد انتظار است مستهلک می شود. (مانده این حساب معمولادرترازنامه تحت سرفصل سایر دارایی ها گزارش می شود.) اگرمبلغ اینگونه مخارج جزئی باشد ونتوان منافع حاصل از آن را به نحوی معقول تعیین کرد هزینه دوره جاری تلقی می گردد.

استهلاک مخارج بعدازتحصیل داراییهای ثابت مشهود :

استهلاک مخارج بعدازتحصیل داراییهای ثابت مشهود که طبق بندهای فوق سرمایه ای تلقی شده و به حساب بهای تمام شده دارایی منظور میشوند، مطابق قانون مالیاتهای مستقیم به نرخ دارایی مربوطه و ازتاریخ ایجاد  طی عمر مفید باقی مانده دارایی مستهلک می شود.