انواع مالیات کدام اند؟

تعریف مالیات می‌تواند معنا و مفهوم گسترده‌ای داشته باشد، می توان در یک تعریف ساده آن را هزینه ای دانست که افراد جامعه آن را پرداخت می کنند تا هزینه های عمومی جامعه را تامین کنند. یکی از تعاریف مشهور در مورد انواع مالیات در ایران، تعریفی است که  سازمان همکاری و توسعه اقتصادی  ارائه کرده است. طبق این تعریف، مالیات، پرداختی است الزامی و بلاعوض که به اشخاص، موسسات، دارایی ها و … تعلق می گیرد. مالیات در ایران مثل کشورهای دیگر جهان انواع مختلفی دارد و به دسته های مختلفی تقسیم می شود.

انواع مالیات کدامند؟

مالیات در ایران به دو دسته تقسیم می شود: 

1. مالیات مستقیم
2. مالیات غیر مستقیم

مالیات مستقیم چیست؟

مالیات علاوه بر آنکه یک نوع هزینه‎ ی اجتماعی به منظور توسعه و اداره ی کشور است وسیله ای در جهت شکل گیری نظام اقتصادی به شمار می‌رود. مالیات‌‌های مستقیم جزء مالیات بر ثروت درآمد هستند که به طور مستقیم از دارایی و درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی دریافت می شوند. مالیات های مستقیم به دو بخش کلی مالیات بر دارایی و مالیات بر درآمد تقسیم می‌شوند.

انواع مالیات مستقیم

مالیات مسقیم که از انواع مالیات در ایران است، به صورت کلی به دو بخش مالیات بر درآمد و مالیات بر دارایی تقسیم می شوند که در پایین توضیحات آن آورده شده است.   

• مالیات بر دارایی

از جمله مهم ترین مالیات های بر دارایی که بسیار زبانزد است، مالیات بر ارث است. مالیات بر ارث مالیاتی است که پس از فوت شخص متوفی بر اموال و دارایی هایی که از وی باقی مانده اعمال می شود.  در اصل زمانی که اموال شخص متوفی در حال انتقال به ورثه ی وی است، دولت از دارایی و اموال در حال انتقال مالیات دریافت می کند. میزان این مالیات بر اساس ماده 17 قانون مالیات های مستقیم معین می شود و برای اموال مختلف، میزان متفاوتی دارد.

• مالیات بر ارث

مالیات بر ارث به همه ی اموال منقول و غیر منقول متوفی تعلق می گیرد و قبل از اینکه ورثه بتوانند این اموال را بین خود تقسیم کنند، باید مالیات بر ارث این اموال را بپردازند.  این مالیات با کمک اظهارنامه ای که مودیان مالیاتی تسلیم می کنند مشخص می شوند که تا یک سال پس از فوت فرد متوفی باید توسط وراث تهیه شده و به اداره مالیاتی ارائه داده شود.  

• مالیات حق تمبر

مالیات بر حق تمبر که از دسته ی مالیات های مستقیم است، از شخص متقاضی برای اسناد اوراق بهادار و به وسیله ی باطل کردن تمبر گرفته می شود و برای رسمیت اسناد به کار می رود. این مالیات به محض صدور برخی از اسناد مثل اوراق و مدارک صادر کنده توسط بانک ها، مبلقی تحت عنوان حق تمبر اخذ می شود.

• مالیات بر درآمد

یکی از مالیات هایی که شرکت ها باید پرداخت کنند، مالیت بر عملکرد است که رابطه ی مستقیم با نحوه ی عملکرد شرکت و سود و زیان آن دارد.  مالیات بر عملکرد که در دسته مالیات های مستقیم قرار می گیرد، تمامی شرکت ها را ملزم می کند که بر اساس قوانین و مقررات سازمان امور مالیاتی، میزان درآمد و همه ی هزینه های شرکت را در طول یک سال مالیاتی ثبت کنند و با توجه به آن صورت حساب سود وزیان را مشخص کنند. پس از این که سود و زیان شرکت مشخص شد، شرکت ها موظف هستند که 20 درصد از سود خالص را تحت عنوان مالیات بر عملکرد به حساب سازمان مالیات واریز کنند. پس از این که شرکت ها کار حسابرسی به حساب های خود را تمام کردند، باید اظهارنامه و صورت حساب های خود را به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند و این سازمان نیز پس از بررسی اظهارنامه، تا نهایتاً یک سال پس از انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه، میزان مالیاتی که شرکت موظف به پرداخت آن است را تعیین می کند.

• مالیات بر درآمد املاک

مالیات بر درآمد املاک بر درآمد حاصل از اجاره ی ملک اعمال می شود و بر اساس  قانون، املاکی که به عنوان اجاره واگذار می شوند، پس از کسری 25 درصد از مبلغ کل اجاره تحت عنوان هزینه ها و استهلاکات، مشمول مالیات بر درآمد املاک می شوند.

نکته ی قابل توجه درباره ی مالیات بر درآمد املاک این است که اگر تنها درآمد شخص حقیقی از اجاره ی ملک باشد، تا میزان مبلغی که دولت هر ساله از مالیات بر درآمد حقوق معاف می کند، از مالیات معاف است و مازاد آن درآمد مشمول مالیات است.  لازم به ذکر است که جدای از اجاره، بر نقل و انتقال املاک نیز مالیات اعمال می شود.   

•  مالیات بر درآمد کشاورزی

یکی از انواع مالیات بر درآمد که جز انواع مالیات در ایران است، مالیات بر درآمد کشاورزی است. اما امروزه به هیچ درآمدی حاصل از هر گونه فعالیت کشاورزی مثل دامپروری، دامداری، پرورش ماهی، صیادی، ماهی گیری و پرورش زنبور عسل  مالیات تعلق نمی گیرد.

• مالیات بر درآمد حقوق

هرگاه فردی برای شخص حقیقی یا حقوقی دیگری کار کند و در ازای این کار حقوق و درآمد دریافت کند، این حقوق مشمول مالیات درآمد بر حقوق می شود. این دسته از مالیات، بخش بزرگی از درآمد دولت را تامین می کند.

نحوه ی پرداخت این مالیات این گونه است که کارفرمایانی که از قبل میزان حقوق دریافتی کارکنان خود را می دانند، قبل از پرداخت حقوق به آن ها، مالیات وی را از حقوقش کسر کرده و به حساب دولت پرداخت می کنند. طبق قوانین مالیاتی، هر ساله مبلغی در بودجه ی سالانه ی کشور تعیین می شود و این مبلغ و مبالغ پایین تر از آن از پرداخت مالیات معاف هستند.

• مالیات بر درآمد مشاغل

معنی درآمد مشاغل، درآمدی است که افرادی که به مشاغل تجاری، خدماتی و پزشکی مشغول هستند کسب می کنند.  در این دسته از انواع مالیات در ایران، درآمد مبنای محاسبه، درآمدی است که پس از کسر هزینه ها از کل فروش کالا کسب می شود.  این مالیات با کمک خود اظهاری تشخیص داده می شود و مبنای درآمد این دسته از افراد اظهارنامه هایی است که باید پر کنند و تا قبل از تیرماه سال آینده به اداره ی امور مالیاتی تحویل دهند.

در صورتی که با کمک اسناد و مدارک مشخص شود فرد میزان درآمد خود را به درستی اعلام نکرده است، اداره ی امور مالیاتی مسئولیت تعیین کردن میزان درآمد آن ها را مشخص می کند.  اگر شخص اظهارنامه مالیاتی را پر نکرده و آن را در موعد مقرر ارائه ندهد، سازمان امور مالیاتی اظهارنامه را تهیه  کرده و با تخمین درآمد وی، میزان مالیات وی را مشخص می کند و هم چنین این فرد ممکن است مشمول جریمه نیز بشود.    

• مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی

بر اساس قانون از مجموع درآمد شرکت های تجاری مالیات گرفته می شود و هم چنین در مورد دیگر از اشخاص  حقوقی نیز در خصوص فعالیت هایی که به هدف کسب سود انجام می شوند نیز مالیات اعمال می شود.

• مالیات بر  درآمد اتفاقی

درآمد اتفاقی، به درآمدی گفته می شود که معمولا تکرار شونده و همیشگی نیستند، مثل جایزه ها یا معاملات بلاعوض و بخشش اموالی مثل زمین، ملک و … درآمد های حاصل شده از این دسته از اموال نیز مشمول  مالیات می شوند و با توجه به این که نوع درآمد حاصله چگونه است، میزان مالیات و نحوه ی پرداخت مالیات آن ها نیز متفاوت است.

مزایا و معایب مالیات مستقیم:

مزایا مالیات مستقیم به صورت زیر است :

1. عادلانه بودن مالیات ها : از فردی که دارای درآمد می باشد اخذ می شود و معمولا از افراد با درآمد بالا بیشتر مالیات گرفته می شود.
2. معین بودن: وقت محاسبه آن بسیار می باشد و پرداخت کنندگان و دولت از میزان آن اطلاع دارند ودولت هم بیشتر روی این موضوع حساب باز می کند.
3. اقتصادی بودن: هزینه جمع آوری مالیات بسیار اندک می باشد.
4. نداشتن ارتباط مستقیم با قیمت: در این مورد می توان گفت که ازدیاد قیمت ارتباط مستقیمی با مالیات مستقیم ندارد.
5. با کشش بودن: ضریب کشش مالیات هایی که مستقیم اخذ می شود  بالا می باشند و اکثرا تابع درآمد فرد هستند.
6. هوشیار سازی:فردی که مالیات را می پردازد متوجه پرداخت مالیات می شود و توقع فرد از دولت در خصوص خرج مالیات بالا می رود.

معایب مالیات مستقیم

1. درد آفرینی: افراد معتقدند که پرداخت  مالیات درد آور خواهد بود.
2. گریز پذیری:گریز از پرداخت مالیات های مستقیم آسان است و برخی این کار را انجام می دهند مانند دفاتر تقلبی،فاکتورهای غلط و… .
3. دلبخواه بودن: برای تعیین نرخ مالیات دولت می تواند هر نرخی را تعیین نماید.
4. پذیرفتنی نبودن:  برخی افراد مایل به پرداخت مالیات نمی باشند.

مالیات غیر مستقیم چیست؟

رایج‌ترین نوع مالیات غیر مستقیم مالیات بر مصرف است که هنگام خرید کالاها و محصولات آن را می‌پردازیم. از انواع دیگر و مثال برای مالیات غیر مستقیم مالیات بر ارزش افزدوه و مالیات‌های گمرکی است. برای محدود کردن واردات و تقویت تولید داخلی برخی مالیات‌های سنگین بر کالاهای گمرکی وارد می‌شود.

انواع مالیات غیر مستقیم :

مالیات غیر مستقیم انواع مختلفی دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت:

• مالیات بر واردات: این نوع مالیات، با عنوان حقوق و عوارض گمرکی، از تولیدکنندگان خارجی یا تجار وارد کننده گرفته می‌شود، در واقع دولت این مالیات را وضع می‌کند تا کالای خارجی به هنگام ورود به کشور متحمل هزینه بیشتری شود و در نتیجه این استراتژی، تولیدکنندگان کالای خارجی مجبور‌ می‌شوند تا برای رسیدن به سودآوری، اقدام به افزایش قیمت کالای وارداتی کنند. افزایش قیمت کالای وارداتی باعث می‌شود این کالا در رقابت با کالای داخلی راه سختی در پیش داشته باشد و همین طور که می‌بینید این نوع مالیات برای حمایت از کالاها و خدمات داخلی اعمال می‌شود.
•  مالیات بر ارزش افزوده: به جز در موارد خیلی خاص، به تمام کالاها و خدمات تحمیل می‌شود. هر کالایی برای اینکه از مرحله ابتدایی تولید خود به مرحله نهایی برسد، دچار افزایش قیمت می‌شود برای مثال یک لباس در مرحله اول فقط یک پارچه است اما وقتی مراحل مختلف تولید و توزیع را سپری کرد، این پارچه به یک لباس با برند خاص و قیمت بالاتر تبدیل می‌شود، اقتصاددان‌ها این تفاوت قیمت موجود بین پارچه خام و لباس برند شده را ارزش افزوده می‌نامند. حال مالیات بر ارزش افزوده مالیاتی است که روی این افزایش قیمت وضع می‌شود و تقریبا هر نوع کالا و خدماتی را در بر‌ می‌گیرد، به همین دلیل مالیات بر ارزش افزوده را یک نوع مالیات عام‌ می‌دانند. مالیات بر ارزش افزوده به قیمت کالای خریداری شده اضافه می‌شود و تمام خریداران به هنگام دریافت کالا، مالیات آن را به فروشنده و تولیدکننده کالا‌ می‌پردازند و بدین ترتیب تولیدکننده تمام این مالیات‌های دریافتی از مصرف کنندگان را جمع آوری کرده و تحویل اداره دارایی کشور می‌دهد.
• مالیات بر مصرف: اگر مصرف کننده برخی کالاهای خاص مثل الکل و یا سیگار هستید، باید این نوع مالیات غیرمستقیم را بپردازید. در واقع طبق اصول مالیاتی، پرداخت مالیات بر مصرف وظیفه تولیدکننده کالای مربوطه است اما تولیدکنندگان این مالیات را با افزودن بر قیمت کالا، از خریداران‌ می‌گیرند. کالاهایی که مشمول مالیات بر مصرف می‌شوند عبارتند از:

1. دخانیات
2. الکل طبی و صنعتی
3. انواع نوشابه‌های غیرالکلی
4. اتومبیل
5. خاویار
6. فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی

برخی کالاها مانند دخانیات مشمول مالیات بر مصرف هستند؛ این مالیات، یک نوع مالیات غیر مستقیم است.

مزایا  و معایب مالیات غیر مستقیم چیست؟

مالیات غیرمستقیم، به عنوان یکی از انواع مالیات‌های دریافتی توسط دولت، دارای مزایا و معایبی، هم برای خریداران و هم برای دولت است .

مزایا مالیات غیر مستقیم

• سهولت: مالیات غیر مستقیم به طور اتوماتیک با خرید کالا توسط خریداران پرداخت می‌شود و دولت هیچ هزینه‌ای برای وصول کردن این نوع مالیات نمی‌پردازد.
•  فرار از مالیات به صفر‌ می‌رسد: مالیات غیرمستقیم همراه با قیمت کالا پرداخته می‌شود، بنابراین هیچ گونه فرار از مالیاتی در این مورد رخ نخواهد داد.
•  تاثیر اجتماعی مثبت: مالیات غیر مستقیم با مشمول کردن شماری از کالاها مثل الکل، میزان خرید و فروش این کالاهای مضر را به حداقل رسانده و از سوی دیگر خرید کالاهای مفید را افزایش می‌دهد؛ بدین ترتیب فعالیتی سودمند در راستای سلامت جامعه رخ می‌دهد.
• عادلانه: در صورتی که این نوع مالیات برای کالاهای لوکس اعمال شود، می‌تواند تاثیر موثری در اجرای عدالت اقتصادی داشته باشد.

معایب مالیات غیر مستقیم

1.  دارای تشکیلات اداری نبوده و ممکن است دچار ناکارآمدی‌های اقتصادی شود.
2. از آنجایی که بر طیف گسترده‌ای از مردم اعمال می‌شود، می‌تواند به کاهش رفاه عمومی منجر شود.
3. تفاوتی بین قشر ضعیف و غنی وجود ندارد و هر خریداری با هر نوع درآمدی باید مالیات کالای خریداری شده را بپردازد و این ضعف مالیات غیر مستقیم نوعی بی عدالتی تلقی می‌شود.

محاسبه و پرداخت مالیات از اولین مواردی است که هر شرکتی باید در نظر بگیرد. وجود قوانین متعدد و پیچیده برای محاسبه مالیات و دریافت آن، باعث شده تا مدیریت مالیات یک شرکت به کاری دشوار تبدیل شود. اگر در انجام امور مالیاتی از افراد باتجربه استفاده نکنید، به وجود آمدن مشکلات مالی، قانونی و مواجهه با جریمه‌های مالیاتی دور از انتظار نیست، ما در مرکز مالی اقتصادی همت تراز با آگاهی از قوانین و مقررات و بخشنامه های متعدد به شما کمک خواهیم کرد که متحمل مالیات گزاف و جریمه های سنگین نشوید.